گياه كرچك عضوي از خانواده فرفيون-الياف ساقه كتان
گياه كرچك عضوي از خانواده فرفيون، گياه زبر و يك ساله است كه در نواحي معتدل افراشته ميشود. دانه كرچك حاوي روغن سبك بي رنگ يا روغن سبز رنگ است. مصارف عمده كرچك عبارتند از: بعضي از انواع گياه كرچك تزئيني هستند، ولي بيشتر آنها براي توليد دانه گياه كرچك كه از آن روغن كرچك استخراج ميشود كشت داده ميشود. روغن كرچك يك مسهل قوي است ولي استفاده عمده آن به عنوان يك ماده خام صنعتي است. روغن كرچكي كه آب آن گرفته شده باشد، به عنوان يك ماده خشك كننده سريع رنگها و جلا دهنده در توليد روغنهاي روان كننده مقاوم در برابر درجه حرارت زياد، پلاستيكها، مايعات لزج، قارچ كشها، محصولات لاستيكي، صابونها و مواد نرم كننده پلاستيكها استفاده ميشود. تفاله كرچك يك نوع پودر محسوب ميشود و اگر سميت آن گرفته شود به عنوان يك غذاي حيواني مورد استفاده قرار ميگيرد. دانههاي حاوي يك پروتئين سمي به نام رايسين است. علائم مسموميت با آن: تهوع، اسهال، دل پيچه زياد. خواص سمي آن با حرارت زايل ميشود. دانههاي كرچك حاوي چندين عامل آلرژي زا بوده كه قادرند تب يونجه شديد، آسم و كهير در اشخاص حساس شده ايجاد كنند. موقعي كه روغن كرچك استخراج ميشود رايسين و آلرژي زاهاي موجود در دانهها در تفاله يا گوشت ميوه باقي ميمانند به طوري كه روغن تجاري مخاطرهآميز نيست.
الياف ساقه كتان مورد استفاده براي بافت پارچه و حوله كتان و طنابها، تورها و نخ بندهايكتاني هستند، اين الياف سبك، محكم و خيلي جاذب آب است و استقامت آن در موقع خيس بودن افزايش پيدا ميكند. در مراحل استخراج كتان از روشهاي مختلف رطوبت دهي، خيساندن و از انواع ماشينهاي مكانيكي استفاده ميشود كه مخاطراتي را در پي خواهند داشت از جمله اينكه، غلتكهاي خرد كننده و ماشينهاي رشته كننده ميتوانند باعث نقص عضو شديد شوند. حفاظ گذاري مناسب اين وسايل شديدا توصيه ميشود. كارگران نبايد كراوات بزنند يا لباسهاي گشاد بپوشند و موهاي بلند هم بايد زير كلاه روند. مهمترين بيماري مطرح تنفسي است كه ناشي از استنشاق گرد و غبار آن است. مهار گرد و غبار در تمام مراحل صنعت كتان داراي اهميت بسياري ميباشد و در حاليكه برخي از موازين اقتصادي و اجراي آنها در كارخانهها امكانپذير است. در محل هايي كه صنعت هنوز يك صنعت دستي يا خانگي است، مهار گرد و غبار بسيار دشوارتر است. بيشترين ميزان گرد و غبار در ماشينهاي رشته كننده و موتورهاي شانه كش توليد ميشود.
در مايعات دورهاي بايد توجه خاص به ريه افراد شود. همچنين سر و صدا از مهمترين آلايندههاي كارخانه كتان است كه بايد بسيار مورد توجه قرار گيرد